علامت سازی

سابقه علم گرداني در ايران و به ويژه در ميان مردم تهران مشخص نيست. آنچه مسلم است آيين علم گرداني به دوره‌هاي پيش از حكومت صفويه باز مي گردد و نشانه‌اي براي حضور يك قبيله يا خاندان در جنگ بوده است اما دولت صفويه مانند ساير آيين‌هاي اين دوره علامت سازي را مرسوم كرد و هنرمندان اصفهاني، آن را به اوج خود رساندند.

رسم علم گرداني در دوره قاجار شكل تازه‌اي گرفت و علامت‌ها هر روز به همت هنرمندان ايراني سنگين‌تر و نشانه‌هاي بيشتري به آن افزوده شد.

در دوره ناصري چندين علم مشهور وجود داشت كه مربوط به دارالخلافه بود. دوست‌علي خان معيرالممالك در يادداشت‌هایی از زندگاني خصوصي ناصرالدين شاه از« علم زنبورك‌خانه» نام مي‌برد كه پيشاپيش دسته سلطنتي حركت مي‌كرد.

قدیمی‌ترین علم‌های ایرانی در موزه توپکاپی استانبول نگهداری می‌شود. شاید این علم ها – که نمونه‌ای از علامت و نشان قبایل مختلف ایرانی است – در عصر حکومت ترکمنهای آق قویونلو و قره قویونلو وجود داشته و دسته‌های سیاسی و مذهبی از آنها استفاده می‌‌کرده اند. این علمها از غنایم جنگی است و پس از تصرف شهر تبریز توسط سپاهیان عثمانی، شاه سلیم آنها را به استانبول منتقل کرد . یک علم هم در موزه مرکزی آستان قدس رضوی است که قدمت آن به قرن ۱۳ ه.ق میرسد و در شهر اصفهان ساخته شده است.

به غیر از علم فلزی چند نوع علم در تکایا و جلوی دسته های ایران هست:

علم چوبی : فرمی است شبیه به سرو که معمولاً روی آن را با پارچه‌ای مشکی می‌‌پوشانند و در بالای آن یک تیغه علم، پنجه یا قبه وصل کرده و پارچه‌های رنگی نیز به آن می‌‌آویزند.

علم کردی : طرز کار بر روی این علم و تزئینات آن شبیه به علم چوبی است با این تفاوت که از چوب یک تکه ساخته می‌شود و به اصطلاح تو پر است.

علم جریده : از چوب یک تکه ساخته می‌شود ولی باریک ونقاشی ها در تزیینات آن ساده تر از 2 نوع دیگر است و در روستاهایی که از نظر مالی در مضیقه‌اند ، معمولاً از علم جریده استفاده می‌شود .

منبع: beytoote.com / بیتوته